Oranżeria

Raj
Paweł Althamer

Rok powstania: 2009
Technika: rzeźba-ogród, otwarte założenie ogrodowe w wydzielonej przestrzeni Parku Bródnowskiego; różne gatunki drzew, kwitnących krzewów i kwiatów; zmienia się z czasem i pod wpływem warunków zewnętrznych
Wymiary: zmienne
[Опис роботи українською мовою нижче]

Raj to rzeźba-ogród bez wyraźnie zaznaczonych granic. Uformowano ją z różnych gatunków drzew i krzewów, które wraz ze zmianami pór roku przybierają inny wygląd i charakter. Artysta, wraz z architektem krajobrazu Marcinem Trojanowskim, stworzyli tę nietypową rzeźbę na podstawie wyobrażeń Edenu narysowanych przez dzieci ze znajdującej się w pobliżu Szkoły Podstawowej nr 285. W 2010 roku fotograf Jan Smaga wykonał w Raju zdjęcie mieszkańców i mieszkanek Bródna, które zostało podarowane pobliskiej parafii jako „święty obraz” celebrujący życie lokalnej społeczności. Dziś można je oglądać w Urzędzie Dzielnicy Targówek.

Raj nie jest rzeźbą odlaną w trwałym, szlachetnym materiale, ale założeniem ogrodowym, które równie dobrze mogłoby się znaleźć w podręczniku architektury krajobrazu. To również dzieło „w procesie”: zmienne, reagujące na warunki pogodowe, wymagające opieki. Właśnie ta konieczność – długofalowego dbania o kształt i kondycję Raju – gromadzi wokół niego sympatyków, twórców i lokalnych gospodarzy miejsca.

Wydaje się, że rajski zakątek, najbardziej spośród bródnowskich rzeźb, wpisał się w przestrzeń Parku, współtworząc jego krajobraz. Zakotwiczył się również w świadomości mieszkańców i mieszkanek Bródna do tego stopnia, że zakochani i młode pary często robią sobie zdjęcia u jego wrót. Raj jest przestrzenią oswojoną, częścią tutejszego życia, gdzie spotkać można opalających się i odpoczywających sąsiadów.

Paweł Althamer, „Raj”, 2009

Paweł Althamer

Urodzony w 1967 roku rzeźbiarz, performer, twórca instalacji i filmów wideo. Skończył warszawską ASP w słynnej pracowni Grzegorza Kowalskiego. Jest jednym z najbardziej znanych na świecie polskich artystów. Prace Althamera znajdują się m.in. w kolekcjach Tate Modern w Londynie i Centre Pompidou w Paryżu. Artysta używa różnych technik i sposobów działania, pracuje zarówno w polu rzeźby figuralnej, jak i akcji i interwencji społecznych, angażujących lokalną społeczność. Jego działalność przyczyniła się do przedefiniowania pojęcia „rzeźba społeczna”.

Sylwia
Paweł Althamer & Grupa Nowolipie

Zobacz na mapie

Rok powstania: 2010
Technika: rzeźba odlew w brązie, obiekt zainstalowany w zbiorniku wodnym, pełniący funkcję fontanny
Wymiary: 325×100×70 cm
[Опис роботи українською мовою]

Odlana z brązu Sylwia to naga wężowłosa kobieta leżąca na plecach. Latem postać unosi się na powierzchni wody w stawie na terenie Raju, gdzie pełni funkcję fontanny. Rzeźba została stworzona w trakcie zajęć plastycznych prowadzonych przez Pawła Althamera dla członków Grupy Nowolipie, która zrzesza osoby chore na stwardnienie rozsiane. Choć pracowali nad nią wspólnie, każda osoba wykonała inną część ciała postaci, stąd charakterystyczne proporcje i mniej realistyczna forma aktu. Grupa Nowolipie po raz pierwszy na zajęciach z rzeźby miała okazję pracować z modelką, a tytułowa Sylwia to imię pozującej im kobiety.

Paweł Althamer pracuje z Grupą Nowolipie od 1994 roku. Spotykają się regularnie, wspólnie tworzą prace w różnych mediach, realizują projekty i wystawy, zarówno w Polsce, jak i zagranicą. Zajęcia w ognisku plastycznym z czasem przekształciły się w spotkania równoprawnych artystek i artystów, a granica między twórczością profesjonalną i amatorską się zatarła. Dobrym tego przykładem jest właśnie bródnowska Sylwia. Praca z modelką i wykonywanie studium postaci jest powszechną praktyką w akademiach sztuk pięknych. W tym przypadku celem nie było perfekcyjne oddanie anatomii człowieka, lecz rozwijanie umiejętności pracy zespołowej.

Sylwię warto odwiedzić latem – kiedy krople spływają po jej ciele pokrytym zielonkawą patyną, co sprawia, że rzeźba migocze w słońcu – ale również w chłodniejsze dni, kiedy w stawie nie ma wody. Wówczas można do Sylwii podejść bliżej i zauważyć, że we włosach oraz pomiędzy dłońmi leżą, siedzą lub stoją małe ludzkie figurki. Sylwia nie jest więc sama, a historia jej powstawania przypomina o tym, że sztuka może być przestrzenią pracy nad relacjami i zawiązywania się trwałej wspólnoty.

Paweł Althamer & Grupa Nowolipie, Sylwia, 2010, fot. Bartosz Stawiarski

Paweł Althamer & Grupa Nowolipie

Grupa Nowolipie działa od 1995 roku przy Państwowym Ognisku Artystycznym na ulicy Nowolipki na warszawskiej Woli. Większość należących do niej osób to chorzy na stwardnienie rozsiane, dla których warsztaty ceramiczne są formą rehabilitacji i terapii. Z czasem cotygodniowe zajęcia prowadzone przez artystę Pawła Althamera przestały mieć jedynie charakter warsztatów stacjonarnych, ale przybrały także formę plenerów, warsztatów wyjazdowych oraz przygotowań i udziału w międzynarodowych wystawach.

Paweł Althamer - urodzony w 1967 roku rzeźbiarz, performer, twórca instalacji i filmów wideo. Skończył warszawską ASP w słynnej pracowni Grzegorza Kowalskiego. Jest jednym z najbardziej znanych na świecie polskich artystów. Prace Althamera znajdują się m.in. w kolekcjach Tate Modern w Londynie i Centre Pompidou w Paryżu. Artysta używa różnych technik i sposobów działania, pracuje zarówno w polu rzeźby figuralnej, jak i akcji i interwencji społecznych, angażujących lokalną społeczność. Jego działalność przyczyniła się do przedefiniowania pojęcia „rzeźba społeczna”.

Bez tytułu (przewrócony domek herbaciany z ekspresem do kawy)
Rirkrit Tiravanija/Paweł Althamer

Zobacz na mapie

Rok powstania: 2005/2010
Technika: instalacja, stal polerowana, konstrukcja, obiekt przestrzenny stanowiący funkcjonalne dzieło sztuki, latem bywa adaptowane na kawiarnię
Wymiary: 280×280×280 cm

Za sprawą tajskiego artysty Rirkrita Tiravaniji w Parku Rzeźby na Bródnie postawiony został stalowy sześcian – przypominający statek kosmiczny pawilon. W jego ścianach odbija się parkowa zieleń, dzięki czemu Domek niemal wtapia się w otoczenie. Po pewnym czasie pawilon został zwrócony artyście, jednak w 2010 roku z inicjatywy Pawła Althamera i Michała Mioduszewskiego wykonano jego replikę, która stoi w Parku do dziś. Od tego momentu jest najmniejszym domem kultury na terenie Warszawy, wokół którego koncentrują się aktywności warsztatowe i spotkania sąsiedzkie. Jeśli masz pomysł na wydarzenie w Domku herbacianym, napisz do nas na adres: park@artmuseum.pl.

Powierzchnia pawilonu niczym lustro odbija postaci przeglądających się mu ludzi. Intryguje jego futurystyczny kolor i posadowienie: sześcian wydaje się „wbity” w ziemię, balansując na jednej ze swoich krawędzi. Domek został umiejscowiony w centralnej części Parku. Ta lokalizacja nie jest przypadkowa – Tiravaniji zależało na wykreowaniu sytuacji spotkania, stworzenia miejsca, w którym będzie dochodzić do interakcji, współdziałania.

Podczas inauguracji Parku Rzeźby działała tu tymczasowa herbaciarnia, z której korzystali przechodnie. Domek miał być także miejscem odpoczynku lub schronienia przed deszczem. Przestrzeń publiczna ma jednak to do siebie, że twardo weryfikuje artystyczne założenia. Domek, jako jedna z pierwszych realizacji w Parku, stał się barometrem nastrojów społecznych. Szybko okazało się, że jego puste wnętrze bywa dewastowane. Z tego powodu replika stworzona przez Pawła Althamera została nieco zmodyfikowana. Obecnie pawilon jest zamykany i można w nim przechowywać potrzebne do organizacji wydarzeń sprzęty.

Domek herbaciany w pełni ukazał swój potencjał rzeźby społecznej, czyli miejsca, które umożliwia nawiązywanie relacji, kiedy zaczęły odbywać się wokół niego wydarzenia wspólnototwórcze: pikniki, dancingi, warsztaty i koncerty. Sprzyja temu jego forma architektoniczna: boczne ściany otwierają się jak skrzydła, a wnętrze zaopatrzone jest w ladę.

Rirkrit Tiravanija, Untitled (overturned tea house with the coffee maker), 2009, fot. Bartosz Stawiarski

Rirkrit Tiravanija/Paweł Althamer

Działania tajskiego artysty (ur. 1961) skupiają się na kreowaniu sytuacji, współdziałaniu z grupą, tworzeniu okazji do przełamywania barier społecznych, nawiązywania kontaktów. Czasami Tiravanija ogranicza się do zorganizowania wspólnego gotowania z sąsiadami galerii, gdzie ma wystawę. Projekty artysty realizowane były w najbardziej prestiżowych instytucjach i na najbardziej prestiżowych wystawach – Biennale Sztuki w Wenecji, Biennale Sztuki w Sao Paulo, itp. W 2004 otrzymał nagrodę Hugo Bossa przyznawaną przez Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku.

Anioł Stróż
Roman Stańczak

Zobacz na mapie

Rok: 2013
Technika: rzeźba; drewno, złoto płatkowe, rdzeń stalowy, betonowy fundament
Wymiary: 390 x 270 x 60 cm, wys. cokołu: 460 cm

Postać anioła z rozpostartymi skrzydłami i złożonymi dłońmi strzeże wejścia do pobliskiej rzeźby-ogrodu Raju. Pozłacana figura, umieszczona na wysokim drewnianym słupie, odnosi do niematerialnej sfery wartości i jest otwarta na różne, nie tylko religijne, odczytania. To także symbol powrotu artysty do tworzenia sztuki po długiej przerwie w aktywności twórczej. Skłoniło go do tego przypadkowe spotkanie z Pawłem Althamerem, przyjacielem ze studiów na Wydziale Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Złoty anioł strzeże okolicy przypatrując się bacznie bródnowskiej codzienności oraz zróżnicowanej światopoglądowo i religijnie społeczności dzielnicy. To najwyższa i najlepiej widoczna praca w Parku. Historia rzeźby związana jest z pobytem Romana Stańczaka w Szpitalu Bródnowskim, gdzie doznał mistycznej wizji. Anioł Stróż dedykowany jest pamięci malarza Jerzego Stajudy – nauczyciela Stańczaka – oraz osobom, które spotkał podczas hospitalizacji. Ma być także drogowskazem dla młodych ludzi, którzy pragną zaspokoić potrzeby duchowe i religijne.

Rzeźba jest wykonana w „stylu emocjonalnym”, jak nazywa go artysta, który podczas tworzenia zwraca większą uwagę na głęboką intymność przedstawienia niż jego techniczną doskonałość. Czerpie zarówno ze sztuki ludowej, jak i klasycznej. Stworzenie rzeźby dla Parku okazało się początkiem nowego rozdziału w życiu artysty. Po prawie dwóch dekadach przerwy wrócił do wystawiania swojej sztuki, a w 2019 roku reprezentował Polskę podczas 58. Biennale Sztuki w Wenecji.

Roman Stańczak, Anioł Stróż, 2013, fot. Marta Górnicka

Roman Stańczak

Urodził się w 1969 r. w Szczecinie. Jest rzeźbiarzem, mieszka i tworzy w Wesołej pod Warszawą. Na początku lat 90. łączył sztukę krytyczną (utożsamianą z pracownią prof. Grzegorza Kowalskiego na Wydziale Rzeźby warszawskiej ASP, gdzie studiował) z poszukiwaniami duchowymi. Po 1996 roku zajmował się życiem.

Krata
Monika Sosnowska

Zobacz na mapie

Rok powstania: 2009
Technika: rzeźba, pręty zbrojeniowe, warstwa malarska (farba przemysłowa), żelbetowy fundament
Wymiary: 400×400×400 cm

Rzeźba w kształcie spłaszczonej kuli wykonana jest z ornamentalnie ukształtowanych prętów zbrojeniowych. Artystka nawiązała w ten sposób do wzorów krat antywłamaniowych, które montowano w oknach mieszkań, a także niektórych kiosków i sklepów. Krata łączy w sobie typowe dla twórczości Sosnowskiej zainteresowanie architekturą i materiałami budowlanymi osiedli projektowanych w Polsce w latach 70. i 80. Artystka zwraca jednocześnie uwagę na oddolne działania mieszkańców i mieszkanek bloków, które wpływają na estetykę wspólnej przestrzeni.

Artystka bada architekturę, zwracając uwagę na jej lokalną specyfikę. Krata jest katalogiem improwizowanych rozwiązań metaloplastycznych z ich bogatym zasobem kształtów i kolorów. Sosnowską interesuje moment, kiedy te ozdobne samoróbki wchodzą w interakcje z odgórnie zaplanowaną przestrzenią. Krata może być więc odczytywana jako hołd dla tych indywidualnych działań, które wpływają na wygląd i charakter wspólnej przestrzeni. Jest to również odniesienie do polskiej osiedlowej „tradycji” rzeźby w przestrzeni publicznej, którą nadal odnajdujemy w spawanych elementach PRL-owskich placów zabaw czy estetyce różnorodnych ogrodzeń, płotów i bram. Te skojarzenia przywołuje także orzechowa barwa pracy – charakterystyczna dla lat 70. i nazywana potocznie jednym z „kolorów PRL-u”.

Monika Sosnowska, Krata, 2009, fot. Bartosz Stawiarski

Monika Sosnowska

Urodzona w 1972 roku, jest jedną z najbardziej uznanych artystek młodego pokolenia. W 2003 roku została uhonorowana w Bazylei (Szwajcaria) prestiżową nagrodą Baloise Art Prize, w tym samym roku otrzymała Paszport Polityki w dziedzinie plastyki. Jako pierwsza polska artystka sztuk plastycznych miała wystawę w nowojorskim Museum of Modern Art. W 2007 reprezentowała Polskę na Biennale Sztuki w Wenecji. Prace Sosnowskiej, funkcjonujące na styku rzeźby i architektonicznego kształtowania przestrzeni, powstają zawsze do konkretnych miejsc i okoliczności.

Nie jesteś sam (Czy Ziemia istniałaby bez Słońca?)
Susan Philipsz

Zobacz na mapie

Rok powstania: 2010
Technika: instalacja dźwiękowa

Szkocka artystka jest autorką pierwszej niewidzialnej pracy w Parku Rzeźby na Bródnie. Składa się ona z dźwięków, które rozbrzmiewają co kwadrans, odmierzając czas niczym parkowy zegar. Philipsz przyporządkowała poszczególnym godzinom sygnały polskich i zagranicznych rozgłośni radiowych i zagrała je na wibrafonie. Odtwarzane dźwięki przypominają o polskiej tradycji opozycyjnej powiązanej z radiem, a także wpisują się we współczesny krajobraz dzielnicy pełnej anten transmitujących globalne treści.

Podtytuł pracy, czyli – Czy Ziemia istniałaby bez Słońca? – to słowa wypowiedziane przez Lecha Wałęsę w odpowiedzi na pytanie o wpływ m.in. Radia Wolna Europa na opozycyjną działalność Solidarności. Nakreślona w ten sposób wyjątkowa moc radia zrobiła na artystce tak ogromne wrażenie, że postanowiła zrealizować interwencję dźwiękową w oparciu o dżingle, czyli krótkie przerywniki dźwiękowe różnych stacji radiowych ze świata. Zagrane przez nią na wibrafonie sygnały radiowe zyskały głębię i poetyckość. Emitowane w powtarzalnych odstępach czasu dźwięki subtelnie wkomponowują się w parkową audiosferę, stając się jej naturalną częścią i działając kojąco na odbiorców.

W swojej praktyce artystycznej Philipsz wiele uwagi poświęca relacjom dźwięku z przestrzenią. Dźwięk traktuje jako formę rzeźbiarską, która wiąże słuchacza z miejscem – konkretnym lub tym ze wspomnień. Bródnowski zegar dźwiękowy działa właśnie na takiej zasadzie: nasłuchiwanie go w Parku daje głębsze doświadczenie przestrzeni, uzmysławia obecność „tu i teraz”. Jednocześnie sugestywne właściwości melodii pozwalają przenieść się w zupełnie inny obszar: przestrzeń pamięci. „Ludzie mogą przypominać sobie moment szukania stacji radiowych, przedzierania się przez szumy i odnajdowania sygnałów poszczególnych stacji – co z pewnością ma swój emocjonalny, psychologiczny aspekt, poszukiwania dźwięku z przeszłości i rekonstruowania przypisanych mu zdarzeń” – podsumowała artystka.

Susan Philipsz, Nie jesteś sam (Czy Ziemia istniałaby bez Słońca?), 2010, fot. Bartosz Stawiarski

Susan Philipsz

Urodzona w 1965 w Szkocji, obecnie mieszka i pracuje w Berlinie. Zajmuje się przede wszystkim dźwiękiem, emisją głosu ludzkiego i jego relacjami z przestrzenią architektoniczną. Instalacje dźwiękowe Philipsz realizowane są często poza galeriami i muzeami, w odniesieniu do różnych elementów architektury: mostów, ruin, przejść podziemnych, parków miejskich i cmentarzy. W 2010 roku otrzymała Nagrodę Turnera, jedną z najważniejszych nagród artystycznych na świecie, za instalację Lowlands: artystka pod trzema mostami w Glasgow umieściła głośniki, z których płynęło nagranie tej samej szkockiej pieśni.

Toguna
Youssouf Dara, Paweł Althamer

Zobacz na mapie

Rok powstania: 2011
Technika: rzeźba: drewno, słoma
Wymiary: zmienne

Toguna to drewniana wiata o grubym dachu opartym na rzeźbionych słupach. Jako ważny element kultury malijskiego plemienia Dogonów służyła za miejsce zebrań i narad mężczyzn. Na Bródnie odtworzyli ją wspólnie malijski rzeźbiarz Youssouf Dara i Paweł Althamer – inicjator Parku Rzeźby na Bródnie. W założeniu Toguna powstała jako przestrzeń spotkań, integracji i schronienia dla każdego. Zdobią ją liczne płaskorzeźby wykonane na jedenastu kolumnach z jasnego drewna. Na centralnej z nich znajduje się hybryda dogońskiego symbolu krokodyla i warszawskiej Syrenki. Toguna jest wykorzystywana w jeszcze jeden nietypowy sposób: mianowicie jako nieformalny przystanek autobusowy.

W kosmologii Dogonów wszechświat istnieje za sprawą magicznych umiejętności artystów, a rzeźba to najbardziej rozpoznawalna forma dogońskiej sztuki. Od dekad przyciąga uwagę europejskich antropologów, artystów i podróżników. Od lat 90. do Mali podróżował także Paweł Althamer – i jak wielu przed nim – poszukiwał tam sztuki o duchowym wymiarze. Podczas jednej z tych wypraw poznał rzeźbiarza Youssufa Darę i zaprosił go na Bródno. Stworzoną przez nich wspólnie Togunę zdobią liczne płaskorzeźby, które czerpią inspiracje z obu kultur. Znajdują się tu m.in. postaci z przepaskami na biodrach, a także wagina ozdobiona bursztynem – wyraz sprzeciwu artystów wobec zwyczaju obrzezania dziewczynek w niektórych częściach Afryki.

W tradycji dogońskiej toguna jest miejscem zarezerwowanym wyłącznie dla mężczyzn, a na kobietę, która złamie tę zasadę może spaść klątwa. Jak wyjaśnił Youssouf Dara, prawo to nie dotyczy jednak obcych. Przeszczepiona do Warszawy Toguna jest otwarta dla wszystkich, a przez swoje umiejscowienie u zbiegu ulic i na skraju Parku, zyskała kolejną funkcję: można usiąść pod słomianą strzechą i poczekać na autobus albo schronić się przed deszczem.

Youssouf Dara, Paweł Althamer, Toguna, 2011, fot. Bartosz Stawiarski

Youssouf Dara, Paweł Althamer

Youssouf Dara - malijski rzeźbiarz. W plemieniu Dogonów, z którego pochodzi, sztuka pełni bardzo istotną rolę: wierzy się, że to za sprawą magicznych umiejętności artystów Wszechświat utrzymywany jest przy życiu. Raz na 60 lat w dogońskich wioskach odbywa się Sigui, ośmioletni obrządek „odnowy Kosmosu”. Centralną rolę podczas obrzędu pełni Matka Masek – kilkumetrowa drewniana struktura wykonywana, za każdym razem na nowo, przez plemiennego rzeźbiarza. Dara w twórczości rzeźbiarskiej nawiązuje do symboliki wierzeń swojego plemienia, jak również wykorzystuje naturalne kształty drzew i innych elementów natury.

Paweł Althamer - Urodzony w 1967 roku rzeźbiarz, performer, twórca instalacji i filmów wideo. Skończył warszawską ASP w słynnej pracowni Grzegorza Kowalskiego. Jest jednym z najbardziej znanych na świecie polskich artystów. Prace Althamera znajdują się m.in. w kolekcjach Tate Modern w Londynie i Centre Pompidou w Paryżu. Artysta używa różnych technik i sposobów działania, pracuje zarówno w polu rzeźby figuralnej, jak i akcji i interwencji społecznych, angażujących lokalną społeczność. Jego działalność przyczyniła się do przedefiniowania pojęcia „rzeźba społeczna”.

Bródno
Jens Haaning

Zobacz na mapie

Rok: 2012
Technika: rzeźba, cegły, zaprawa, pręty zbrojeniowe, żelbetowy fundament
Wymiary: 323,5 x 1591,5 x 51 cm

Wykonana z cegieł i cementu praca duńskiego artysty odnosi się z jednej strony do historii dawnych domów i gmachów publicznych budowanych z cegieł (architektury przemysłowej), a z drugiej – do wspólnej pracy i wysiłku włożonego w powojenną odbudowę Warszawy. Forma rzeźby może również przywoływać na myśl wczesną grafikę komputerową i gry z przełomu lat 80. i 90. Monumentalny napis budzi oczywiste skojarzenie z kultowym znakiem „Hollywood”. Jednocześnie stał się rozpoznawalnym symbolem dzielnicy, który wzmacnia poczucie przynależności do miejsca i lokalnej wspólnoty.

Uformowane z czerwonych cegieł ponad trzymetrowe litery tworzą szeroką na szesnaście metrów dominantę przestrzenną. Ich skala jest dodatkowo podkreślona przez miejsce ekspozycji – rzeźba znajduje się na parkowym wzniesieniu, dzięki czemu jest widoczna z dużej odległości. Spacerowicze dotykają murowanych liter i robią sobie przy nich zdjęcia. Ceglana powierzchnia wykorzystywana jest także jako rodzaj bródnowskiego pamiętnika: pojawiają się na niej napisy, w tym inicjały odwiedzających, a także wyznania miłosne.

Za rozpoznawalnym dla okolicy znakiem stoi duński artysta Jens Haaning, który zajmuje się tematyką tożsamości narodowej, imigracji, rasizmu, asymilacji i relacjami między językiem a polityką. Ważne w jego twórczości jest dokładne poznanie miejsca, w którym tworzy i wpisanie pracy w lokalny kontekst. Napis ma w założeniu wchodzić w relacje i być otwarty na odczytania mieszkańców i mieszkanek osiedla oraz przyjezdnych. Ale dla artysty stanowi również dzieło osobiste. Z jednej strony jest inspirowane jego wielokrotnymi podróżami do Polski, z drugiej zaś nawiązuje do budownictwa masowego w Danii.

Jens Haaning, Bródno, 2012, fot. Bartosz Stawiarski

Jens Haaning

Urodził się w 1965 roku, mieszka i pracuje w Kopenhadze. W swojej twórczości zajmuje się tematyką tożsamości narodowej, imigracji i rasizmu oraz związków między językiem a polityką. Do jego najbardziej znanych realizacji należą „Turkish jokes” i „Arabic jokes”: artysta namalował na billboardach w centrach miast żarty zapisane w językach tureckim i arabskim, integrując poprzez śmiech społeczność imigrantów przy jednoczesnym symbolicznym wykluczeniu językowej większości. Artysta postrzega rolę sztuki jako medium pomagającego w nawiązaniu relacji wewnątrz lokalnych społeczności.

Do odnalezienia
Ai Weiwei

Zobacz na mapie

Rok: 2014

Chiński artysta wykonał na Bródnie rzeźbę, która jest prezentowana w nietypowy sposób – została umieszczona pod ziemią. W trzech głębokich dołach, usytuowanych na wierzchołkach niewidocznego trójkąta, zakopano potłuczone repliki chińskiej wazy z połowy XIV wieku. Miejsca przechowywania tych fragmentów nie są oznaczone, a porastająca je zieleń przyczyni się do ich całkowitego ukrycia. Pozostanie jedynie mit, opowieść. Kawałki porcelany, niczym świadectwo dawnej cywilizacji, mogą być komentarzem do historii zniszczeń wojennych i odbudowy Warszawy.

Praca najsłynniejszego współczesnego artysty z Chin jest dla Parku Rzeźby na Bródnie wyjątkowa. To jedyne dzieło niewidoczne dla publiczności i wykonane na odległość. Między rokiem 2011 a 2015, ze względu na konflikt z chińskim rządem, Ai Weiwei nie mógł opuszczać kraju. Do Polski wysyłał więc szczegółowe instrukcje instalacji pracy. Komunikacja była dwustronna – osoby zaangażowane w projekt nakręciły dla niego wideo-pocztówkę z Bródna.

Porcelanowa waza, na podstawie której w 2005 roku Ai Weiwei wykonał niebiesko-czerwone repliki, powstała najprawdopodobniej między rokiem 1330 a 1370, za czasów mongolskiej dynastii Yuan. Przedstawia stratega i nauczyciela Wang Xu, zwanego także Mistrzem Doliny Duchów, który siedzi na wozie ciągniętym przez tygrysa i panterę. Repliki zostały przez artystę potłuczone i ponumerowane, a następnie według jego instrukcji zakopane w bródnowskim Parku. Trzysta kilogramów potłuczonej porcelany leży pod ziemią, jednak miejsca te nie są zaznaczone na powierzchni.

Do odnalezienia łączy w sobie charakterystyczne dla twórczości artysty wątki: opowiada o znaczeniu przedmiotu jako wytworu ludzkich rąk, bada relacje między dziełem sztuki a repliką, nawiązuje również do archeologii – traktując ziemię jako materię, która jest nie tylko nośnikiem pamięci, ale również chroni to, co cenne. Jako najstarsza wczesnośredniowieczna osada dzisiejszej Warszawy Bródno jest idealnym miejscem do poszukiwań śladów przeszłości. Miasto ukrywało (i nadal ukrywa) bezcenne świadectwa historii, jak na przykład archiwum warszawskiego getta, które Emanuel Ringelblum zakopał w metalowych skrzyniach i bańkach po mleku. To opowiadanie historii przez ziemię odsyła do jeszcze jednego kontekstu, a mianowicie relatywizmu czasu. Być może upływ lat sprawi, że następne pokolenia zapomną o bródnowskiej rzeźbie, albo wręcz przeciwnie, pamięć o niej będzie stale obecna dzięki podtrzymującej ją opowieści. Być może w odległej przyszłości przedstawiciele ludzkiej lub nie-ludzkiej cywilizacji znajdą stare chińskie wazy zakopane na Bródnie i na podstawie potłuczonych naczyń będą snuli swoje własne opowieści o przeszłości.

Ai Weiwei, Do odnalezienia, 2015

Ai Weiwei

Ai Weiwei jest artystą wizualnym, architektem i aktywistą politycznym. Urodził się w 1957 roku w Pekinie, gdzie do dziś mieszka i pracuje. W latach 1981–1993 mieszkał w Nowym Jorku, gdzie studiował projektowanie oraz zgłębiał współczesną zachodnią sztukę i literaturę. Ai Weiwei jest autorem licznych instalacji artystycznych i projektów architektonicznych na całym świecie. Oprócz działalności artystycznej prowadzi biuro architektoniczne FAKE Design. W 2009 roku, po katastrofalnym trzęsieniu ziemi w prowincji Syczuan, Ai Weiwei zaangażował się w krytykę władz chińskich, co doprowadziło to do uwięzienia artysty w 2011 roku, wyburzenia jego pracowni w Szanghaju i wytoczenia mu procesu o przestępstwa podatkowe.

Zadomowienie
Honorata Martin

Zobacz na mapie

Rok: 2015

Latem 2015 roku artystka zamieszkała na kilka tygodni w Parku Rzeźby na Bródnie w namiocie z folii i drewna, przed którym urządziła miejsce spotkań i pracownię malarską. Honorata Martin i zainteresowani tym wydarzeniem mieszkańcy i mieszkanki Bródna wspólnie spędzali w Parku czas – jedli posiłki, rozmawiali, malowali, rysowali i rzeźbili, budując wspólnotę przy pomocy twórczych działań. Po ulotnej akcji artystycznej pozostały dwa materialne ślady: rzeźba Twarz, stworzona we współpracy z rzeźbiarzem Michałem Znojkiem, oraz zapisane na płytach chodnikowych wiersze bródnowskiego poety Andrzeja Przybysza.

Jedną z najbardziej znanych prac Honoraty Martin był jej performans Wyjście w Polskę – piesza wędrówka przez cały kraj, od Gdańska aż na Śląsk. Służył on pokonaniu lęku, jaki artystka odczuwała przed samotną podróżą, a także umożliwił dowiedzenie się czegoś nowego o sobie i świecie. W Parku Rzeźby na Bródnie artystka postanowiła zrealizować to samo założenie, ale w odwrócony sposób – pozostając w jednym konkretnym miejscu i, jak wskazuje tytuł jej pracy, zadomawiając się w nim. Jej pobyt w prowizorycznym szałasie na Bródnie był dobrym punktem wyjścia do refleksji nad znaczeniem domu, ale także migracji czy przetrwania.

Artystka działała bez planu: zaczęła dzielić codzienność z mieszkankami i mieszkańcami osiedla, a także osobami odwiedzającymi Park, tłumacząc kim jest i co robi, a z czasem nawiązywała z nimi bliższe relacje. Nie zawsze były one łatwe: artystka spotkała się zarówno z wielką życzliwością, troską o nią i jej tymczasowy dom, jak i podejrzliwością i niechęcią. Dlatego ważnym aspektem czasu spędzonego na Bródnie było włączenie w te spotkania działań artystycznych. Wspólne tworzenie i dyskutowanie dzieł stało się kolejnym sposobem komunikacji i poznawania się. Na zakończenie performansu artystka i towarzyszące jej osoby przygotowały pokaz prac lokalnych artystów-amatorów

Honorata Martin, Zadomowienie, 2015, fot. Monika Kozub

Honorata Martin

Urodzona w 1984 w Gdańsku, malarka, performerka, artystka multimedialna. Studiowała na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku (dyplom u prof. Mieczysława Olszewskiego, aneks z Intermediów u adiunkta Wojciecha Zamiary). Obecnie asystentka w Pracowni Przestrzeni Audio i Wideo na Wydziale Rzeźby i Intermediów tej uczelni. Jej wystawa indywidualna „Bóg Małpa” była prezentowana w BWA Wrocław, Gdańskiej Galerii Miejskiej i BWA Zielona Góra (2015, 2016). Uczestniczyła w licznych wystawach zbiorowych, m.in. „Rainbow in the Dark” (Malmö Konstmuseum, 2015), „Co widać. Polska Sztuka Dzisiaj” (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, 2014), „Kurator Libera: Artysta w czasach beznadziei” (BWA Wrocław, 2013).

Bez tytułu (Interwencje malarskie)
Katarzyna Przezwańska

Rok powstania: 2010
Technika: malarstwo, farba przemysłowa, kilkanaście „interwencji” malarskich w przestrzeni parku
Wymiary: zmienne

Artystka pokryła kolorową farbą ubytki i pęknięcia w asfalcie, chodnikach i betonowych płytach oraz typowe dla Parku elementy, takie jak ławki, donice i murki. Zwróciła tym samym uwagę na rzeźbiarskie formy otaczającej nas miejskiej infrastruktury i dokonujące się w niej stale zmiany. Użyte kolory zostały zapożyczone z fasad okolicznych bloków mieszkalnych. Malowidła artystki żyją wraz z Parkiem, podkreślają upływ czasu i niedoskonałości materii. Co pewien czas są odtwarzane, za każdym razem nieco inaczej.

Celem pracy było podkreślenie dwóch porządków walczących ze sobą w modernizujących się miastach – ludzkiego, który pragnie uporządkować i podporządkować sobie otaczającą materię, oraz naturalnego, który na przekór tym dążeniom zawsze znajdzie sposób, by rozwijać się na własnych warunkach. Za przykład mogą służyć m.in. pęknięcia w betonie, z których wyrastają rośliny, wyrwy w podłożu alejek, przez które oswobadzają się korzenie drzew i krzewów oraz wszelkie ślady i zaburzenia, które powstają w wyniku działania czasu i ruchów tektonicznych ziemi. Wybrane przez artystkę punkty w Parku zostały podkreślone kolorowymi farbami, których barwy nawiązują do otoczenia architektonicznego bloków i kwitnących tu roślin.

Praca jest nie tylko syntezą zainteresowań artystki związanych z kolorem, architekturą i przestrzenią publiczną, ale ma również wymiar etnograficzny. Przezwańska podniosła do rangi sztuki obiekty tak zwyczajne jak donice, murki, hydranty, ścieżki i ławki, włączając je do kolekcji fenomenów i dzieł artystycznych, którymi wypełniona jest przestrzeń Parku Rzeźby na Bródnie.

Katarzyna Przezwańska, interwencja malarska, 2010, fot. Bartosz Stawiarski

Katarzyna Przezwańska

Urodzona w 1984 roku, ukończyła studia na Wydziale Malarstwa warszawskiej ASP. Przezwańska zainteresowana jest modernizmem i odwołuje się do modernistycznych utopii i awangardowych ruchów początku XX wieku. Istotną kwestią w jej twórczości jest kolor i jego percepcja w odniesieniu do właściwości przestrzennych architektury. Projekty Przezwańskiej przybierają formę abstrakcyjnych trójwymiarowych obrazów, w których posługuje się cytatami kolorystycznymi czerpanymi z najbliższego miejskiego otoczenia.

Drabinka
Nik Kosmas

Zobacz na mapie

Nakład: unikat
Rok powstania: 2016
Technika: rzeźba/obiekt
Wymiary: 250×90×100 cm

Nika Kosmasa fascynuje forma i wielofunkcyjność sprzętów do ćwiczeń na wolnym powietrzu. W swojej sztuce często sprawdza granicę pomiędzy obiektem użytkowym a klastycznie rozumianą praca artystyczną. Drabinkę można traktować jako intrygującą estetycznie instalację, która swoją formą naśladuje produkowane fabrycznie sprzęty do ćwiczeń. W tym przypadku właściwości estetyczne dominują nad stroną użytkową – Drabinka pozostaje rzeźbą. Można ją kontemplować, ale nie można na niej ćwiczyć. Jest obiektem przewrotnym, podkopującym pewność naszych przekonać co do statusu dzieła sztuki.

Nik Kosmas jako artysta zajmował się instalacją, sztuką internetową i performansem oraz designem, z czasem coraz bardziej odnajdując się w roli trenera fitnessu i przedsiębiorcy. Jak deklaruje w wywiadach, bardzo lubi uprawiać sport, a także pomagać innym dbać o zdrowie i tężyznę fizyczną. Jako trener personalny korzysta z doświadczeń i metod badawczych, które wyniósł z pola sztuki.

Krzesło jako przedmiot o bardzo utylitarnej funkcji fascynowało wielu artystów, np. Tadeusza Kantora, Josepha Kosutha, Claesa Oldenburga i Coosje van Bruggen. Ten obiekt pojawia się również często w sztuce Nika Kosmasa, który bezpośrednio nawiązał do niego formą Drabinki. Artysta prowadzi rozważania nad przebiegiem granicy pomiędzy funkcją a formą przedmiotu: kiedy jedna cecha dopowiada drugą, a kiedy stoi z nią w sprzeczności i staje się raczej żartem niż modnym i użytecznym designem?

Ciekawą perspektywę daje historia interpretacji rzeźby ustawionej na Bródnie, a właściwie radykalnej zmiany w jej rozumieniu. Stworzona jako naśladująca fabryczne modele Drabinka gimnastyczna była początkowo użytkowana jak typowy sprzęt do ćwiczeń na świeżym powietrzu. Z czasem jej status się zmienił: zarówno ze względu na zmiany przepisów bhp, jak i niemożliwość przerobienia pracy, która znajduje się w kolekcji Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Obecnie Drabinka ma status instalacji artystycznej, która formą naśladuje zestawy do ćwiczeń, nie jest jednak funkcjonalna i nie nadaje się do użytkowania.

Nik Kosmas, Drabinka, 2016, fot. Bartosz Stawiarski

Nik Kosmas

Urodzony w 1985 w Minneapolis, mieszka i pracuje w Berlinie. W latach 2006 – 2013 współtworzył z Danielem Kellerem kolektyw artystyczny AIDS-3D, znany z instalacji, prac internetowych i performansów. Od tego czasu Kosmas pracuje jako trener osobisty i przedsiębiorca. Drabinki, które traktuje jako praktyczny, komercyjny produkt, były prezentowane i wykorzystywane do treningu w ramach głównej wystawy 9. Biennale w Berlinie (2016).

Mieszczanie z Bródna

Zobacz na mapie

Rok powstania: 2016-2017

Jest to rzeźbiarski autoportret współczesnych mieszkańców i mieszkanek Bródna. Podczas warsztatów, w których wzięło udział ponad sto osób, wypracowano kilka typów postaci: bogini, poetki, urzędniczki, świętego, seniora, sportowca i w ten sposób powstały formy dziesięciu figur. Wykonane z nietrwałych materiałów zostały następnie odlane w brązie w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku. Pomysłodawcą pomnika był Paweł Althamer, który zainspirował się rzeźbą Mieszczanie z Calais Auguste’a Rodina. Na Bródnie upamiętnieni są bohaterowie i bohaterki codzienności, a także ich sąsiedzkie relacje.

W 1916 roku mieszkańcy terenu dzisiejszego Bródna zostali formalnie warszawianami. Sto lat później współcześni Bródnianie i Bródnianki wzięli udział w warsztatach rzeźbiarskich, które odbywały się na terenie dzielnicy. W efekcie powstało dziesięć rzeźb stworzonych z bardziej lub mniej typowych materiałów, takich jak drewno, gips, wiklina, artykuły biurowe, a nawet pieczywo. Wykonując ten zbiorowy autoportret autorzy pokazali kim są, ale także jak się wzajemnie postrzegają.

Mieszczan z Bródna z Mieszczanami z Calais łączy nie tylko tytuł. Obie rzeźby ukazują społeczność, przy jednoczesnym zindywidualizowaniu pojedynczych figur. Rzeźba dłuta Rodina upamiętnia mieszkańców okupowanego w czasie wojny stuletniej miasta, którzy bohatersko oddali się jako zakładnicy w ręce angielskiego króla Edwarda III. Althamera ujął ten rzeźbiarski hołd złożony wspólnocie i wspólnej sprawie. Dzięki jego inicjatywie stało się jasne, że podobne wartości, mimo że w zupełnie innym kontekście, realizują się również dziś, między innymi poprzez grupowe działania i aktywność współczesnych bródnowskich mieszczan.

Mieszczanie z Bródna

Galeria zdjęć

Autorzy: Bogumiła Pakieło, Bogumiła Zawadzka, Hanna Stanisławska, Zofia Tobik, Jadwiga Kalinowska, Ewa Kowalska, Zofia Piraszewska, Barbara Dąbrowska, Hanna Piątkowska, Barbara Rosłońska, Danuta Wróblewska, Joanna Chrościcka, Roman Stańczak, Hanna Konador, Tadeusz Podgórski, Małgorzata Podgórska-Manowska, Michał Mioduszewski, Honorata Martin, Andrzej Przybysz, Krzysztof Mioduszewski, Milena Jaworska, Mateusz Kowalczyk, Marek Rąbiński, Maksymilian Podleśny, Diana Grabowska, Bruno Althamer, Tomek Borecki, Kamil Szałaj, Szymon Althamer, Michał Oleksiak, Mateusz Chmura, Krzysztof Ostrzeszewicz, Paweł Chmielewski, mieszkańcy Ośrodka dla Cudzoziemców na Targówku, Norbert Delman, Jerzy Bohdan Szumczyk, Jędrzej Rogoziński, Jerzy Płusa, Iwona Płusa, Jędrzej Rogoziński, Tadeusz Głupczyk, Marzena Klimkiewicz, Dominik Klimkiewicz, Verdiana Calia, Mattia Montemezzani, Paweł Althamer, Rafał Żwirek, Katarzyna Górska-Manczenko, Jolanta Miśkiewicz, Iwona Wujastyk, Krzysztof Miszewski, Paweł Michalec, Monika Szambelan, Kamila Szczubeł, Otylka Woszczyk, Ola Woszczyk, Monika Jaczewska, Ewa Sobocińska, Marzena Kamtarska, Marianka Althamer, Łukasz Babut, Elżbieta Rozwadowska, Tomasz Akacki, Małgorzata Staszewska, Adrian, Klara, Laura, Helena Hruszwicka, Basia Hruszwicka, Adaś Beck

Oranżeria

Zobacz na mapie

Rok powstania: 2018
Projekt i wykonanie Fundacja Transformacja

Oranżeria była przykładem instalacji artystycznej, która wpisała się w życie codzienne dzielnicy. To tu zbierano warzywa i kwiaty oraz nawiązywano nowe, sąsiedzkie relacje. Drewniana samonośna struktura została zrealizowana według założeń kopuły geodezyjnej Richarda Buckminstera Fullera – amerykańskiego wynalazcy, architekta i filozofa. Oranżeria działała w Parku przez dwa sezony. Została następnie przekazana do Domu Kultury Świt, aby służyć innym społecznościom.

Szklarnia, której wysokość wynosiła nieco ponad trzy metry, a podstawa miała kształt koła o promieniu sześciu metrów, składała się z dziesiątków trójkątnych elementów pokrytych folią ogrodniczą. Do kopuły Fullera nawiązywała nie tylko kształtem, ale i wytrzymałością, prostotą konstrukcji, małym zużyciem materiału i niskimi kosztami wykonania. Praca została wzniesiona w ramach 10. edycji Parku Rzeźby na Bródnie zatytułowanej „Weneckie Biennale na Bródnie”. Kuratorzy tej edycji Sebastian Cichocki i Izabela Kaszyńska zachęcali, by jako dzieło sztuki traktować codzienność i swoje najbliższe otoczenie. Praktycznym spełnieniem tych założeń stała się właśnie Oranżeria. Sąsiedzka szklarnia powstała dzięki zaangażowaniu mieszkańców i mieszkanek Bródna, a także aktywistów i aktywistek, którzy pomagali przy budowie obiektu, organizacji grządek, a potem opiekowali się miejscem i permakulturowymi uprawami. Pomidory, cukinie, papryki i inne rośliny były podlewane deszczówką pozyskiwaną z opadów i przechowywaną w zbiorniku z pompą. Cyrkulację powietrza zapewniały szczelina w dachu i okna.

Oprócz wspólnej uprawy roślin otwarta całą dobę Oranżeria służyła za miejsce spotkań, rozmów, poznawania się, snucia planów i wymieniania pomysłów, relaksu i spędzania wolnego czasu. Jej opiekunowie i użytkownicy zaopatrzyli ją w potrzebne sprzęty i ozdoby, takie jak np. wykonane na szydełku kolorowe motyle, które nadawały jej przyjazny charakter i wzbogacały mikroklimat tej przestrzeni. Oranżeria obecnie znajduje się pod opieką Domu Kultury Świt.

Praca powstała w ramach 10. edycji Parku Rzeźby na Bródnie zatytułowanej „Weneckie Biennale na Bródnie”.
Więcej o edycji ->

Weneckie Biennale na Bródnie, 2018, Oranżeria (projekt i wykonanie Fundacja Transformacja)

Audiodeskrypcja

Zinaxin i Dolacin
Magdalena Abakanowicz

Zobacz na mapie

Rok powstania: 2005
Technika: rzeźba

Zinaxin i Dolacin to kroczące postaci o ludzkich ciałach i zwierzęcych głowach. Odlane w brązie rzeźby nawiązują do charakterystycznych dla Abakanowicz poszukiwań nowych ujęć figury ludzkiej w kontekście traumatycznej historii XX wieku, a ich imiona odnoszą się do nazw leków na schorzenia reumatyczne. Pracę odsłonięto w obecnym miejscu w 2020 roku w ramach obchodów 90. rocznicy urodzin artystki, która przez większość życia była związana z Warszawą. Rzeźby Magdaleny Abakanowicz są prezentowane w Parku Rzeźby na Bródnie dzięki uprzejmości fundacji Marty Magdaleny Abakanowicz Kosmowskiej i Jana Kosmowskiego.

Jedna z najbardziej rozpoznawalnych na świecie polskich artystek często realizowała swoje prace w otwartych przestrzeniach. Pierwowzorem Zinaxina i Dolacina były rzeźby z cyklu zatytułowanego Coexistance, czyli „współistnienie”, na który składa się czternaście monumentalnych figur wykonanych z juty utwardzonej żywicą. Rzeźby znajdujące się w Parku są niczym hybrydy, łączą w sobie pierwiastek ludzki i zwierzęcy. Przypominają także o więzi łączącej człowieka z naturą.

Magdalena Abakanowicz, Zinaxin i Dolacin, 2005, fot. Sisi Cecylia

Galeria zdjęć

Magdalena Abakanowicz

Jedna z najbardziej znanych na świecie polskich artystek. Początkiem jej międzynarodowej kariery było otrzymanie w 1965 roku złotego medalu na Biennale w São Paulo. Zasłynęła tzw. abakanami oraz figuratywnymi kompozycjami przestrzennymi, które powstają głównie z tkanin, ale także z drewna, kamienia czy brązu. Wprowadziła techniki tkackie do galerii sztuki nowoczesnej. Charakterystyczne dla jej twórczości są cykle rzeźbiarskie – pojedyncze postaci lub tłumy.